Erzurum Hınıs Hakkında Bilgi
TARİHÇE
Hınıs ilçesinin kuruluş tarihçesi
hakkında kesin bir bilgiye rastlanılmamaktadır. İlçenin tarihi
hakkındaki malümat Halilçavuş bucağına bağlı Göller köyünden (Rüştü
KÜRÜK) isimli şahsın kitapları arasında çıkan “ Mevcut Konusu Naci“ adlı
eserden alınmıştır. Öğrenildiğine göre Hınıs ilçesi m.ö. 1400
yıllarında bir Ermeni Beyliği iken zapt edilmiştir. Uzun süre
İranlıların egemenliğinde kalan Hınıs Bizanslıların eline geçmiş ve 1071
yılında Selçuklu Hükümdarı Alparslan’ ın Malazgirt zaferi ile
Selçukluların idaresine geçmiştir.
Anadolu
Selçukluların son zamanlarında İranlılar Hınıs’ ı ikinci kez
elegeçirmişler bu devrede İranlılar tarafından Hınıs Kalesi yapılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğunun yükselme devrinde İranlılardan alınmıştır.
Osmanlı imparatorluğu devrinde iki defa Mutasarıflıkla idare edilmiştir.
İlçe hakkında başkaca bir bilgi kayıtlarda mevcut değildir.
COĞRAFİ YAPI
Hınıs
ilçesi Erzurum ilinin güneyinde engebeli ve çevresi dağlarla kaplı 1720
rakımlı ova üzerinde kurulmuştur. Bölgenin etrafı yüksek dağlarla
çevrilidir. Bu dağlar batıda Bingöl dağları, güneyde Akdoğan dağları
doğuda Ak dağları, kuzeyde Kanca dağları ve Karya dağı ile çevrilidir.
Bu dağlarla bilhassa Bingöl dağları üzerinde yayla ve platolar
mevcuttur. Arazi genellikle çıplak bir görüntüye sahiptir. Tarım
alanları azdır. Yağışlı havalarda çamur ve kaygandır. İlçede en yüksek
rakım Bingöl dağları üzerindeki KOF tepesidir. (3070 m) Ak dağlar (2953
m) Akdoğan dağı (2879 m) Kulluca tepesi (2754 m) en düşük rakım ise
Hınıs ve çevresi olup ilçenin tamamının rakımı (1650 m) civarındadır.
TARİHİ VE TURİSTİK YERLER
Coğrafi
konumu nedeniyle en eski yerleşim merkezlerinden biri olan ilçemizdeki
çeşitli dönemlere ait tarihi eserler, yapıldıkları devrin kültür ve
sosyal yaşamları ile mimari özelliklerini günümüze kadar
taşımaktadırlar. Bunların bazıları aşağıya çıkarılmıştır.
Hınıs
Kalesi; İlçedeki Hınıs deresinin batısında bulunmaktadır. Kesin yapılış
tarihi bilinmeyen kalenin kuruluşu, Evliya Çelebi’ ye göre Akkoyunlu
Hükümdarı Uzun Hasan’ ın amcasına dayanır. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni
Sultan Süleyman dönemlerinde kale onarılarak tahkim edilmiştir. Yüksek
bir noktada sarp kayalıklarla çevrilmiş olan kalenin içerisinde cami,
han ve hamamın bulunduğuna dair görüşler bulunmaktadır. Ancak bunlardan
hiç birisi günümüze ulaşmamıştır.
Ulu
(Alaaddin bey) camii ; Hınıs ilçe merkezinde bulunan cami, 1735 yılında
Muş beylerinden Alaaddin bey tarafından yaptırılmıştır. Kare planlı
olan cami dokuz küçük kümbeyle örtülüdür.
Diğer
önemli yapıtlar arasında; Toprakkale, Zirnak Kalesi, Zirnak Kümbeti,
Erence Köyü Seyyit Ömer Halil Türbesi sayılabilir. Fakat söz konusu
eserler ile ilgili mevcut hiçbir bilgi bulunmamakla birlikte söz konusu
eserlerin bulunduğu yerlerde şu an saadece taş yığınları mevcuttur.
İKLİM
Hınıs
ilçesi Erzurum ilinin en soğuk bölümünde bulunduğu için kış mevsimi
yılın yarısından daha uzun süreyi içine alır. Bölgede çok sert bir kara
iklimi hüküm sürer. Ekim ayında düşmeye başlayan sıcaklık değerleri
özellikle Ocak ayında ortalama olarak -8.3 dereceye kadar düşer. Kar
yağışlı olan bu devre şiddetli soğuktur. Etkisini Nisan ayına kadar
sürdürür. Buna karşılık çok kısa süren yaz devresi ise oldukça sıcak
geçer.
Sıcaklık :
Hınıs’ ın yıllık ortalama sıcaklığı 8,5 derece olarak tespit
edilmiştir. En yüksek sıcaklık ortalaması 15 derecedir. En sıcak ay
ağustos ayıdır. 30 derece üstündeki tropikal günlerin sayısı 8,5'dur.
25-30 derece arasındaki yaz günlerinin sayısı 55,3'dür. Bu günlerde
Temmuz ve Ağustos aylarıdır.
Toprak
üstü ortalama sıcaklık 204,4 gün 5 derece, 149,2 gün 10 derecedir.
Donlu günlerin ortalaması 156,6'dır. Aralık ve Ocak ayları bütünü ile
donlu günlerle geçmektedir. Şiddetli donlu günleri Kasım, Aralık,Ocak,
Şubat ve Mart ayları boyunca devam etmektedir. 0 derece ve altındaki en
erken donlu günler Ekim ayı sonunda başlamakta ve Mayıs ayı ortalarında
sona ermektedir. Son 30 yıllık meteorolojik vasatlara göre Hınıs yıllık
ortalama sıcaklığı 4.9 olarak tespit edilmiştir. Bu uzun rasat devresi
içinde termometrelerin eylül ayında -3.8 dereceye, ekim ayında -12
dereceye, aralık ayında ise -30 dereceye düştüğü olmuştur.
Basınç : Hınıs'
da en yüksek basınç 587,8 mm., ortalama basınç 607 mm. olup, basıncın
düşük olduğu görülmektedir. Yükseklere çıkıldığında havakürenin
kalınlığı ve yoğunluğu azalmaktadır.
Rüzgar : Bölge
genellikle Sibirya antisiklonu ve Basra siklonu etkisi altındadir. Kış
aylarında Sibirya antisiklonu etkisinde bulunmaktadır.Rüzgar ise SE
(Kesişleme), SW (Lodos), S (Kıble) yönlerindedir. İlkbaharda Sibirya
antisiklonu etkisini azaltır, kararsız bir rüzgar ve sıcaklık hüküm
sürer. Mayıs ayı sonlarından itibaren kararsız hallerde ortadan kalkarak
Asya'dan gelen geçici teşekkül eden termal siklon merkezinin altına
girer. Rüzgarlar Güneydoğusu (Poyraz) ve Yıldız yönlerindedir.
Sonbaharda Basra termal siklonu etkisi altına girer. Rüzgarlar Kesişleme
ve Kıble yönlerinde esmektedir. Ortalama rüzgar hızı 2,8 m/sn'dir. Bu
ortalama değerlerin yanındaki en yüksek rüzgar hızının 13,7 m/sn ile
27,7 m/sn arasında da değiştiği görülmüştür.
Nem : Nisbi
nem ortalaması %61'dir. Kenti etkileyen basınç merkezlerinin sık sık
değişmesi, sıcaklığın fazla düşük olması nedeniyle nem aynı seviyede
kalabilmektedir.
Su : Kar
en erken Ekim ayı sonlarına doğru yağmaktadır. Mayıs ayı ortalarına
kadar devam eder. Yıllık toplam yağış 452,8, yağışlı gün sayısı
120,4'dür. En az yağış alan aylar Ağustos-Eylül, en çok şağış alan ay
ise Mayıs ayıdır. Kar örtüsünün ortalama kalınlığı 50 cm. olmakla
birlikte bu kalınlık şehir dışında 78 cm.daha yüksek yerlerde ise 1-1.5
metreye kadar çıkmaktadır. Hınıs’ da yılın 79,7 günü açık, 200,8 günü
bulutlu, 84,7 günü ise kapalı geçmektedir. Kar yağışlı günleri sayısının
50,1 olduğu Hınıs ilçe merkezi yılın 113,6 günü karla kapalı
bulunmaktadır. Yine ilçede 15,9 günün sisli, 7,5 günün dolulu, 41,5
günün ise kırağlı geçtiği belirlenmiştir.
HINIS KÖYLERİ :